बर्दीको बलमा नागरिकको ज्यानमाथि खेलबाड

बाह्रबिसे । बर्दीको बलमा प्रहरीले गर्ने बलजफ्तीले जब कोही नागरिकको जीवन समाप्त हुन्छ, तब परिवारको सपना नै तहसनहस बनाइदिन्छ । अहिले यस्तै नियति भोगिरहेको छ– सिन्धुपाल्चोक बाह्रबिसेका कामी तामाङको परिवारले । छोरा गुमाएका कामी विक्षिप्त छन् ।

‘प्रहरी हिरासतमै शंकास्पद मृत्यु भएका’ ३२ वर्षीय छोरा खड्गबहादुर तामाङको वियोगले बाह्रबिसे– ७ थाकमका ६५ वर्षीय कामी राम्ररी निदाउन सकेका छैनन् । ६ महिना बित्यो, उनी घरी झस्किन्छन्, घरी बर्बराउँछन् । खड्ग कामीका एक्ला छोरा थिए ।

३७ वर्षीय नीरमाया तामाङ खड्गकी दिदी हुन् । उनको घर बाह्राबिसे– ७ थाकममा पर्छ । ‘भाइको मृत्यु भएदेखि बुबाको हालत बिग्रियो । राति राम्रोसँग निदाउन सक्नुभएको छैन । छोराको नाम लिएर निद्रामै बर्बराउनुहुन्छ । घरी झस्किनुहुन्छ,’ बुबा कामीको हेरचाह गरिरहेकी नीरमायाले भनिन् ।

१८ साउनको साँझ ससुराली घरमा थिए, खड्ग । बाह्रबिसे इलाका प्रहरी कार्यालयबाट आएको प्रहरी टोलीले उनलाई त्यहीँ पक्राउ गर्‍यो । र, इप्रका बाह्रबिसेको हिरासत पुर्‍यायो । गाउँमा एक सहकारीमा चोरी भएको थियो । सोही अभियोगमा पक्राउ परेका थिए उनी ।

पक्राउ परेका खड्गसँग प्रहरीले अनुसन्धान त गर्‍यो, तर पक्राउ परेको चार दिनपछि हिरासतमै भएको शंकास्पद मृृत्युले दर्जनौँ प्रश्न जन्माइदियो । खड्गको मृत शरीरमा जे–जस्ता नीलडाम थिए, ती अस्वाभाविक देखिन्थे । र, डाम प्रहरी हिरासतमा उनले पाएको यातनाको वर्णन गर्ने बलिया प्रमाण थिए ।

प्रहरी हिरासतमै रहेका वेला उनको २२ साउनमा मृत्यु भयो । जब कामीले भोलिपल्ट शव बुझ्न खोजे । शरीरभरि नीलडाम देखे । जब कि १८ साउनको साँझ पक्राउ पर्दा उनी हृष्टपुष्ट थिए । पत्याउनै नसकिने घटनाले कामी छाँगाबाट खसेझैँ भए । र, त्यही दिनदेखि उनले छोराको मृत्युको कारण खोज्न चाहे । तर, अहिलेसम्म कारण पाउन सकेका छैनन् ।

पक्राउ परेको भोलिपल्ट खड्गलाई भेट्न दिदी नीरमाया हिरासत कक्षमै पुगेकी थिइन् । भेटमा उनले नीरमायासँग तामाङ भाषामा ‘मलाई यहाँ कुट्यो दिदी, मलाई घर लैजानु, मलाई पुलिसले कुट्यो, कन्चटमा बक्सिङले हान्यो’ मात्रै भन्न भ्याएका थिए । भाषा नबुझ्ने हिरासत कक्षका सुरक्षाकर्मीले ‘के कुरा गरेको’ भन्दै दुवैलाई हप्काएका थिए । त्यसवेला नीरमाया डराउँदै हिरासत कक्षबाट बाहिरिएकी थिइन् ।

२१ साउनसम्म खड्गको दिदी नीरमायासँग टेलिफोनमार्फत दोहोरो कुराकानी चलिरहेको थियो । धरौटीमा छुटाउन उनले गाउँमा ऋण खोज्दै थिइन् । तर, २२ साउनको बिहान २स्३० बजे प्रहरी कार्यालयबाट उनलाई फोन आयो । खड्गको हालत अचानक खराब भएको भन्दै प्रहरीले टेलिफोनमा भन्यो । ढिला भइसकेकाले उनी जान सकिनन् ।

गाउँमै टाटासुमो चलाउँथे सिन्धुपाल्चोक बाह्रबिसे– ७ थाकमकै ३४ वर्षीय जितबहादुर तामाङ । प्रहरीले पछि उनलाई सम्पर्क गर्‍यो । जितबहादुर इप्रका बाह्रबिसे पुगे । हिरासत कक्षमै लडिरहेका थिए, खड्ग । जितले खड्गको शरीर कामिरहेको देखे ।

प्रहरीको आदेशसँगै उनले खड्गलाई उठाए । टाटासुमोमा राखे । अर्धचेतमा रहेका खड्ग ‘प्रहरीले यातना दिएको’ बताउँदै थिए । प्रहरीसहित जित खड्गलाई लिएर धुलिखेल अस्पतालतर्फ हुइँकिए । तर, अस्पतालले उनलाई मृत घोषणा गर्‍यो ।

गाउँमै भेटिएका जितले नयाँ पत्रिकासँग भने, ‘मलाई अचानक प्रहरीले राति फोन गर्‍यो । म प्रहरी कार्यालय पुगेँ । खड्गलाई अस्पताल लैजानुपर्ने भन्यो । खड्ग हिरासतमै लडिरहेका थिए । उनको हातखुट्टा कामिरहेको थियो । दिसापिसाब पनि त्यहीँ थियो । उठाउने क्रममा उसले ‘मलाई प्रहरीले कुट्यो । यस्तो हालत बनायो’ भन्दै थिए । धुलिखेल अस्पताल त लगियो । तर, बचाउन सकिएन, ढिला भइसकेको रहेछ ।’

खड्ग पक्राउ गरी हिरासत कक्षमा राखिँदा बखत इप्रका बाह्रबिसेका प्रमुख प्रहरी निरीक्षक देवेन्द्रबहादुर शाह बिदामा थिए । कार्यालयको कमान्डर थिए सइ दामोदर कुइँकेल । उनको मातहतमा हिरासत कक्षको कमान्ड सम्हालिरहेका थिए, असइ देवेन्द्र सुवेदीले ।

कार्यालय प्रमुख प्रहरी निरीक्षक शाह बिदामा भएको हुँदा घटनाको अनुसन्धान गर्दै थिए सइ कुइँकेलले । प्रहरीका अनुसार अनुसन्धानका क्रममा चोरी खड्गले नै गरेको पुष्टि भयो । सहकारीको क्षतिपूर्ति भराउने सर्तमा घटना सहमतिमा मिल्ने तरखरमा थियो । तर, खड्गलाई म्याद थप गरेर हिरासतमै राखियो ।

कार्यालय प्रमुख इप्रका बाह्रबिसेका प्रमुख प्रहरी निरीक्षक शाहले नयाँ पत्रिकासँग भने, ‘म बिदामा थिएँ । चोरीका घटना अनुसन्धान हुँदै थियो । एकजना पक्राउ परेकोसम्म मलाई थाहा छ । जे होस्, दुःखद घटना भएको छ । अनुसन्धान हुँदै छ । मभन्दा माथिल्लो निकायले पनि अनुसन्धान गर्दै होला । पोस्टमार्टम रिपोर्ट आउन बाँकी छ । त्यसपछि केही नयाँ तथ्य आउला ।’

हामीले छोरी नीरमायाको घरमै कामीलाई भेट्यौँ । उनले शव बुझ्दाको दिनको वर्णन गरे, ‘बाबुको मृत्यु प्रहरी हिरासतमै भयो । प्लास्टिकमा पोको पारेको शव बुझ्न भने । खोलेर हेर्दा शरीरभरि नीलडाम थिए ।’ त्यही वेला कामीको मनमा प्रश्न उठ्यो– ‘हिरासतमै छोराको मृत्यु कसरी भयो रु’

मनमा प्रश्नको पोको बोकेर कामी न्यायको लडाइँमा उत्रे । कारण बुझ्न उनी बाह्रबिसेस्थित हिरासत कक्ष पुगे । प्रहरीका हाकिमसँग प्रश्न गरे । बाह्रबिसे प्रहरीले आलटाल जवाफ दियो ।

अर्को दिन कामी चौतारास्थित जिल्ला प्रहरी कार्यालय पुगे । जिप्रका प्रमुख एसपी राजन अधिकारीलाई भेटेर घटनाको नालीबेली सुनाए । अनि छोराको मृत्यु भएको कारण सोधे । एसपी अधिकारीबाट ‘काम हुँदै छ’ बाहेक ठोस उत्तर पाउन सकेनन् । न्याय खोज्न हिँडेका कामी निराश भएर फर्के ।