तिहारमा थामिँदैन योगमाया र सुशीलाको आँसु

‘त्यसबेला म १० कक्षामा पढ्थें, १६ वर्ष लागेकी थिएँ,’ उनी भन्छिन्, ‘सानैमा बुबा बितेकाले दाजुले हामीलाई हुर्काउनुभएको थियो, उहाँ नभएपछि जीवन त्यसै पनि शून्य भएको थियो । हरेक तिहारमा यो शून्यपनले ज्यादा पिरोल्छ।’ यो खबर आजको कान्तिपुर दैनिकमा घनश्याम खड्काले लेखेका छन्।

भाइटीकाका दिन अरूले दाजुभाइसँग साटेको माया र बाँडेको मिठाईले योगमायाको आँसु छचल्क्याउँछ । ‘मजस्ता हजारौं छन् यो देशमा जसले आफन्त गुमाएका छन्,’ अचेल शान्ति मन्त्रालयमा द्वन्द्वका समयमा परेका बालिका र महिलाका लागि काम गर्दै गरेकी ३३ वर्षीया योगमाया भन्छिन्, ‘उनीहरूकै बलिदानबाट देशमा परिवर्तन आएको छ भन्ने ठानेर मन बुझाउन खोज्छु तैपनि दुःखले छोइरहन्छ।’

यस्तै पीडा दाङ घोराहीकी सुशीला चौधरीको पनि छ । हरेक तिहारले उनको आँखा यसैगरी ओसिलो पारेर जान्छ । ‘मेरा पनि दाजु मारिए, दिदी अहिलेसम्म बेपत्ता छिन्,’ सुशीला भन्छिन्, ‘तिहारका बेला दुवैको अभावले मुटु फुट्लाजस्तो भएर आउँछ।’

थारू संस्कृतिमा हरितालिका तीजका बेला आइतबारी पर्व मनाइन्छ, जसमा दाजुभाइले दिदीबहिनीको सुख, दीर्घायु र स्वास्थ्यको कामना गर्दै व्रत बस्छन् । सानी हुँदा दाजु अर्जुन चौधरीले व्रत बसेर आफैंले बनाएको भोजन खुवाएको मधुरो सम्झना उनीसँग छ।

‘हामी थारूको खास तिहार भनेको आइतबारी हो तर वरपर अरू सबले मनाउने हुनाले तिहारको रामरमाइलोले छोपिसकेको छ,’ उनी भन्छिन्, ‘यस्तो बेला दिदी र दाजु दुवैलाई साह्रै सम्झन्छु, भावुक हुन्छु।’

उनकी २३ वर्षीया दिदी रामकली चौधरीलाई सेनाले २०५८ वैशाख ३ मा पक्रेर लगेको थियो । त्यसयता अहिलेसम्म उनी मरे–बाँचेको पत्तो परिवारले पाएको छैन । दाजु अर्जुन क्याम्पसमा पढदा माओवादीमा लागेका रहेछन्, त्यो थाहा पाएर घरमै सेना आई २०६१ चैत २५ मा उनको ज्यान लिए।